Obnavljanjem svetinja obnavljamo sebe i svoje zavete

Sa izgradnjom crkve Sv. Petra i Pavla u Klokotu se na ovaj praznik od 1985. godine  održava Sabor i sveta liturgija, a ove godine su po prvi put održane i seoske litije na čelu sa vitinskim parohom Branislavom Denićem uz puno naroda.

Dok se u Izvoru kod Novog Brda posle 80 godina obnavlja Sabor kod temelja stare crkve na mestu Selište ili Stari Izvor, čiji su temelji slučajno otkriveni 2018. godine. Liturgiju je u Izvoru održao bostanski paroh Stevo Mitrić.  

„Novo Brdo je mesto gde je rođena kultura i kralj Milutin je učinio da srednjovekovna država Srbija bude najcenjenija u Evropi, zbog silnog bogatstva iz novobrdskih rudnika i tada najvećeg zlatnog grada. Još veće bogatstvo na ovim prostorima jesu naše svetinje, kao što je ova u kojoj se sada nalazimo. Ovde su boravili mnogi poznati filozofi, trgovci i naučnici i zato smo i mi dužni da sačuvamo našu staru kulturu i da zapišemo nešo o tome. Novo Brdo je bilo sazidano na temelju vere i širenja kulture, zato moramo da steknemo i strpljenje, jer uvek posle kiše dođe sunce i samo zajedno sjedinjeni moći ćemo ovde da opstanemo. Mi imamo veru hrišćansku i zato ne treba ničega da se bojimo“, poručio je paroh u besedi.

Prvi kolačar na ovom Saboru u Izvoru bila je Milica Jovanović iz Izvora, inače odbornik u Opštini Novo Brdo, koja se zahvalila svim entuzijastima koji su pokrenuli i podržali ideju o obnovi duhovnog i verskog života u Izvoru.

Prisutnima se obratio i publicista i hroničar Kosovskog Pomoravlja Stanislav Kojić

„Srpska sabornost i duhovnost vezuje se za pravoslavne svetinje i zavetna mesta, što nam je ostavio još pre osam vekova naš prvi srpski arhiepiskop i prosvetitelj Sveti Sava, kao i mnoge običaje, koje smo i u najteža vremena sačuvali i prenosili s kolena na koleno i time iskazivali svoj identitet“, rekao je Kojić.

U srednjem veku Novo Brdo je bilo središte srpske kulture, a zahvaljujući ekonomskoj moći davalo je doprinos crkvenoj umetnosti Srbije, imalo je i svoje književnike Konstantina Mihajlovića, Vladislava Gramatika, Dimitrija Kantakuzina i dr. Bez obzira što je nekadašnji slavni tzv. zlatni i srebrni grad Novo Brdo izgubilo svoju ekonomsku moć, kao najveći srednjovekovni balkanski i evropski grad sa velikim privrednim, kulturnim i duhovnim značajem.

„Novobrdska Kriva Reka i sada ima veoma važan geostrategijski značaj za Srbe, jer povezuje kosovsku i kosovskopomoravsku regiju, a dramatične migracije srpskog stanovništva sa ovih prostora su pogubne za naš narod i zato apelujem na nacionalnu i državnu odgovornost svih Srba, na jedinstvo i zajedništvo kroz sabornost i obnavljanje svetinja“, naglasio je Kojić u svom obraćanju.  

Dodaje da je na prostoru Novog Brda (kao i u samom utvrđenju), zabeležio tragove više od 20 svetinja. Naglašava da su to temelji ili ostaci pravoslavnih crkava, kao i toponimi za mnoge crkve i crkvišta, manastire i manastirišta te da se te činjenice ne smeju prepustiti zaboravu.

„Tragajmo i dalje za našim svetim mestima i obnovimo litije i hodočaća kod naših svetinja, kao što to danas činimo na ovom svetom mestu, jer je na pomolu otimanje pravoslavnih svetinja, kao što je slučaj sa Sabornom crkvom Sv. Nikole u Novom Brdu, koja je najpre bila pretvorena u džamiju 1466. godine, a sada bi da je pretvore u katoličku katedralu i kosovsko kulturno nasleđe. Na šta je eparhija raško-prizrenska blagovremeno reagovala u junu 2019. godine, a sve u cilju sprečavanja zloupotrebe duhovne kulturne baštine Srpske pravoslavne crkve“.

Autor nedavno objavljene monografije „Novo Brdo sa okolinom“ Stanislav Kojić naznačava da kroz duhovni turizam treba promovisati tragove materijalne i nematerijalne prošlosti ovog grada i njegove okoline.

„Po tradiciji gosti su ovde uvek dobrodošli kod svojih domaćina, pa tako neka i ostane i zaštitimo arhitektonsko i istorijsko nasleđe, jer su ovde nekada stolovali i novobrdski mitropoliti, što sa ponosom možemo da izrazimo zahvalnost našem patrijarhu Porfiriju za obnavljanje novobrdske episkopije ove godine, postavljenjem za narečenog episkopa vikarnog oca Ilariona iz manastira Draganca, što nam mnogo znači za našu dalju egzistenciju u Kosovskom Pomoravlju, gde sam zabeležio na 120 lokaliteta tragove više od 180 srednjovekovnih pravoslavnih svetinja, od toga bio je 21 manastir, a sada su aktivne 30 crkve i 2 manastira i to u Dragancu i Korminjanu. U podgrađu Novog Brda ima tragova sedam srpskih crkava, ovi tragovi crkvenih objekata i pravoslavnih grobalja u Kosovakom Pomoravlju svedoče o hrišćanskom karakteru stanovništva kroz više vekova. Baštinimo našu duhovnost, jer ćemo jedino tako sprečiti pisanje lažne istorije koja je na pomolu, kako bi se izborili za pravdu i ljubav, bez mržnje prema bilo kome“, naveo je Kojić.  

Kojić podseća da kosovske vlasti u svojim publikacijama srpsku kulturnu baštinu na Kosovu i Metohiji predstavljaju kao albansko kulturno nasleđe i pored toga što su svetinje podigli srpski arhiepiskopi, kraljevi i carevi. One su posebno brutalno razorene 17. marta 2004. godine, a napadi na srpsko kulturno nasleđe vrše se i brisanjem toponima, te je tako Novo Brdo preimenovano u Artana.

„Sačuvajmo naša imanja i ne poklanjajte ga u bescenje, jer samo Srbi imaju običaj da slave krsnu slavu, pošto je svaka srpska kuća ujedno i srpska svetinja, što se pokazalo kroz viševekovno ropstvo kao vrlo efikasna metoda očuvanja pravoslavne vere i tradicije. Zato neka svako srpsko selo ima svoj sabor, pored svojih svetinja, kao što je ova svetinja u Izvoru, gde je nekada bilo sedište Paralovske parohije, jer su ovde u Izvoru na starom selištu nekada bile tri crkve Sv. Petke, Sv. Nikole i Presvete Bogorodice, što govori o veličini i značaju ovoga mesta i same blizine novobrdskih rudnika i srednjovekovnog utvrđenja. O postojanju ovih crkava svedoče i sami toponimi ali i tzv. Studeni kladenac koji se u narodu još i zove Crkvena voda, takođe i Svračački potok svedoči da je tu nekada po narodnom predanju bila stara crkva, kao i u mnogim drugim okolnim selima. Ovde su se nekada po tradiciji održavale i razne viteške i sportske narodne igre, pa i konjičke trke u vreme sabora na tzv. Kitanovoj livadi, koje sigurno stariji meštani još uvek pamte. Prema nekim predanjima na području Velike planine bilo je 17 crkava sa 3 manastira iz srednjeg veka i ovu kulturnu baštinu trebamo sačuvati i negovati i ostaviti budućim pokolenjima“, rekao je Kojić

Sa sabora u Izvoru upućen je poziv da se sačuvaju pravoslavne svetinje, duhovnost, tradicija i običaji koje smo nasledili od svojih predaka kako bismo produžili opstanak na vekovnom ognjištu u zavičaju sa svojim potomcima.

Stanislav Kojić