Car Trajan, rimski imperator koji je ostavio značajan trag i u našim krajevima
Marko Ulpije Trajan rođen je 18. septembra 53. godine n. e. u provincija Hispanija Betika, (današnja regija Andaluzija, Španija) u gradiću Italika.
Još kao mladić, Trajan je napredovao u rimskoj vojsci, služeći na istoku. 76—77. godine Trajanov otac služio je kao guverner Sirije, nakon kraja očevog mandata, Trajan je neočekivano premešten na udaljenu granicu na Rajni. Antički istoričar, Plinije, tvrdi da je Trajan lično učestvovao u borbama i na istoku i na Rajni.
Godine 91. Trajan je izabran za konzula. Detalji o njegovoj vojničkoj karijeri nepoznati su. Nakon ubistva imperatora Domicijana 96., novi car, Nerva, imao je velikih poteškoća zbog nezadovoljstva vojske. Trajan, u to vreme veoma poznat i popularan general, omiljen među vojnicima, praktično je nametnut Nervi, koji ga je usvojio kao sina i naslednika.
Kada je Nerva umro, 27. januara 98., Trajan je postao imperator. Nije bilo nikakve opozocije njegovom dolasku na vlast.
Trajanova vladavina označava najveći teritorijalni obim imperije a Trajan je smatran jednim od najboljih imperatora. Već i pre no što je postao imperator, Trajan je bio poznat kao sposoban general sa velikim ugledom u vojsci. Kao car, najviše je upamćen kao vojni komandant i osvajanju Dakije i Mesopotamije.
Trajanova prva kampanja protiv Dačana uspešno je otpočeta marta 101. godine, prešavši severnu obalu Dunava, Trajan je porazio Dačansku vojsku ali još uvek nije izvojevao odlučujuću pobedu.
Već sledeće zime, kralj Decabal otpočeo je kontra-ofanzivu, idući nizvodno Dunava. Invazija Dačana uspešno je odbijena nakon dve bitke u Meziji, nakon čega je Trajanova vojska primorala Decebala na predaju. Trajan se tako trujumfalno vratio u Rim dobivši titulu Dacicus Maximus.
Međutim, kralj Decebal ubrzo je ponovo počeo da se naoružava i gradi saveze protiv Rima, da bi 105. napao rimske teritorije na severnoj obali Dunava. Nakon što je Trajan podigao dve nove legije, rimsko vojno prisustvo na Dunavu 105. godine popelo se na čak četrnaest legija, što je činilo skoro polovinu čitave rimske vojske. Apolodor iz Damaska, Trajanov glavni arhitekta, podigao je kolosalni most preko Dunava, koji je omogućio rimskoj vojsci da brzo i u velikom broju pređe reku, kao i da služi za dovođenje pojačanja. Trajan je takođe naredio proširenje puta koji je vodio pored Đerdapske klisure.
Nakon što je okončana izgradnja prateće infrastrukture, Trajan je ponovo krenuo u pohod i osvojio delove Dakije 106. godine. Nakon žestokog ratovanja, Rimljani su stegli obruč oko Decabalovog uporišta, Sarmizegetuze, koja je naposletku osvojena u uništena. Decebal je uspeo da pobegne i izmakne zarobljavanju, a onda izvršio samoubistvo. Kraljeva odsečena glava doneta je Trajanu da bi kasnije bila odnodneta u Rim gde je bačena sa gemonijskih stepenica na Kapitolu.
Na mestu stare Dačke prestonice Trajan je podigao novi grad kao sedište rimske civilne administracije. Bila je to Ulpia Trajana. Trajanova tabla i danas postoji na Dunavu u Đerdapskoj klisuri na mestu gde je nekada bio sagrađen most preko koga je vojska prešla Dunav.
Trajanova pobeda i osvajanje Dakije umnogome je ojačalo carske prihode, pored ogromnog plena, Rim je sada kontrolisao dačke rudnike zlata kojima je upravljao carski Prokurator iz redova vitezova (procurator aurariarum). Proširenjem rimske državne granice, Singidunum (Beograd) je dobio priliku da se počne razvijati.
U spomen rimske pobede u dačkim ratovima podignut je Trajanov stub, na kome su zabeleženi najvažniji događaji i tok rata i koji pruža dragocene podatke o rimskom društvu na početku II veka nove ere.
Pre no što je umro Trajan nije zvanično odredio naslednika. Međutim, još ranije su visoke počasti i važna zaduženja bila dodeljena njegovom najbližem muškom rođaku, Publiju Eliju Hadrijanu, namesniku Sirije. Prema rečima Trajanove udovice, Trajan je na samrti i usvojio Hadrijana. Bila ta tvrdnja istinita ili ne, senat i vojska su joj poverovali i Hadrijana priznali za cara. Trajan je odmah i bez oklevanja bio deifikovan od strane senata.
Trajan je jedan od retkih vladara čija je reputacija ostala neukaljana tokom istorije. Antički istoričari uglavnom su pisali pozitivno o Trajanu, karakterišući ga kao moralnog čoveka i mudrog vladara.
